piątek, 8 marca, 2024
Dziecko wychowywane bez ojca – z jakimi problemami może się mierzyć i jak mu pomóc?

Bez względu na wiek dziecka, które straciło ojca w wyniku różnych okoliczności życiowych, takie zdarzenie rzutuje na jego samopoczucie i rozwój. Może doprowadzić do wielu problemów w wieku późniejszym, choć niektórzy psychologowie wskazuje, że brak ojca jest dla dziecka mniej traumatyczny niż brak matki. Jak radzić sobie w takiej sytuacji i czy można przeciwdziałać negatywnym skutkom braku rodzica?

Ciężko jest wytłumaczyć dziecku, dlaczego nie ma taty. W przypadku jego śmierci wiele zależy od wieku dziecka i etapu jego rozwoju, ponieważ dopiero około 7 roku życia zaczyna kształtować się świadomość nieodwracalności śmierci. Jeśli dziecko zostaje przez ojca zostawione lub oddzielone od niego w wyniku rozwodu, co zdarza się dziś znacznie częściej, skutki tej nieobecności mogą być bardzo dotkliwe.

Konsekwencje braku ojca

Dzieciom, które doświadczyły opuszczenia przez ojca, towarzyszą rozmaite emocje. Wśród nich wymienić można smutek, złość, gniew, nienawiść, ale też negację rzeczywistości, niewiarę, że taty już nie ma lub nie chce mieć z nimi kontaktu. Obok zachowań agresywnych pojawiają się lęki u dzieci oraz szukanie pocieszenia u innych osób, które niekoniecznie muszą mieć dobre intencje. Wiele z tych uczuć występuje naprzemiennie lub razem, doprowadzając do poważnych problemów w psychice dziecka. Każda negatywna emocja działa również na zdrowie dziecka, stąd zaburzenia snu, apetytu, problemy z koncentracją i toaletą. Długotrwały stres powoduje podatność na infekcje i inne dolegliwości fizyczne.

Kiedy ojciec odchodzi od rodziny lub rodzice rozwodzą się, dzieci mają tendencję do samooskarżania. Niekiedy są nawet przekonanie, że tata odszedł, ponieważ to dziecko w czymś zawiodło lub źle się zachowywało. Dochodzą do tego również kompleksy i poczucie bycia kimś gorszym, niewartym miłości taty. Takie rzeczy mają działanie długofalowe i mogą przenieść się na dorosłe życie osoby, która w dzieciństwie doświadczyła opuszczenia. Szczególnie dotyczy to trudności w nawiązywaniu relacji i tworzeniu związków. Do tego może pojawić się także obwinianie matki. To z kolei moje powoduje problemy na linii matka-dziecko. Mama sama boryka się z problemem poradzenia sobie z nową sytuacją i koniecznością zapewnienia wszystkich niezbędnych potrzeb dziecku, zarówno tych materialnych, jak i emocjonalnych, podczas gdy sama może nie mieć siły, by wszystkiemu podołać.

Wraz z odejściem ojca zanika poczucie bezpieczeństwa i pojawiają się liczne pytania związane z poszukiwaniem swojej tożsamości. Zanika też wzorzec męskości, który dla chłopców mógłby być wyznacznikiem tego, jak sami powinni się zachowywać, a dla dziewczynek symbolem tego, czego powinny szukać u życiowych partnerów. Badania pokazują, że dziewczynki porzucone przez ojców nierzadko źle czują się w roli kobiety i mają trudności z nawiązywaniem i utrzymaniem relacji z odpowiednimi mężczyznami. Częściej niż kobiety dorastające z ojcami padają ofiarą toksycznych związków. Chłopcy z kolei ulegają stereotypowemu wzorcowi męskości lub podążają za przykładem rówieśników, a ten nie zawsze jest dobry.

Pomoc

W dużym stopniu ciężar odpowiedzialności za dziecko spoczywa po odejściu ojca na matce lub innej osobie, która jest zobowiązana do opieki nad dorastającym człowiekiem. Istotna jest rozmowa i nieustanna gotowość do pomocy, podparta świadomością, że sytuacja może być trudna nawet przez dłuższy czas. Liczy się wsparcie. Nie tylko osób z najbliższego otoczenia, ale również spoza tego kręgu. Niezbędna jest również akceptacja rozmaitych emocji, które towarzyszą dziecku. Nie należy przesadnie obawiać się pokazywania swoich uczuć. Często wspólne przeżywanie trudności potrafi sprowokować do oczyszczających rozmów.

Terapeutyczne znaczenie dla dziecka ma również kontakt z rówieśnikami i możliwość rozwoju swoich zainteresowań. Mogą one podbudować pewność siebie, odwrócić uwagę od przytłaczających myśli i uczuć, zapełnić czas.

Jeśli pomimo okazywania wsparcia i zachęcania dziecka do aktywności, przez kolejne miesiące zachowuje się ono w taki sam sposób albo sytuacja pogarsza się i np. występują problemy z komunikacją, pojawiają się zaburzenia zachowania, oczywiste jest, że konieczna będzie pomoc specjalisty, który poprowadzi terapię tak, by dziecko mogło pogodzić się z nową sytuacją. Pomóc może wizyta w gabinecie psychologicznym, zwłaszcza gdy u dziecka pojawiają się objawy depresji.